Activiteiten
Arjen Lubach wil geen bloemen
Het kost heel veel energie en pesticiden om al die bloemen te kweken en wat heb je er aan?
Om onze doelstellingen te bereiken, doen wij veel onderzoek. De resultaten van ons onderzoek leveren de argumenten voor gesprekken met overheden, politici en landbouworganisaties. Ze vormen ook de onderbouwing voor handhavingsverzoeken en rechtszaken.
Onze expertise en bevindingen delen we graag met iedereen die daar belangstelling voor heeft: andere burgerinitiatieven, studenten, wetenschappers, telers, industrie, politici, overheden en semi-overheden. We geven gevraagd en ongevraagd advies, schrijven opinies, organiseren informatieve bijeenkomsten, doen mee aan gesprekstafels, ronde tafelgesprekken en proberen pesticiden overal op de agenda te krijgen. Om al deze taken goed te kunnen uitvoeren hebben we onze werkzaamheden opgesplitst in:
Meten en weten(schap)
Met ons onderzoek willen we onze kennis over pesticiden vergroten. Welke stoffen treffen we aan en waar? Hoe snel worden ze afgebroken, hoe ver gaat de verspreiding en wat zijn de effecten voor onze gezondheid, de natuur en het milieu? De ecologen van Meten=Weten nemen monsters van bodem, gewas, mest en lucht op plekken waar deze middelen niet behoren te zijn, zoals bijvoorbeeld biologische (moes)tuinen en natuurgebieden. Deze monsters worden geanalyseerd in geaccrediteerde laboratoria. De meetgegevens van 2018 tot 2021 zijn verwerkt en vanuit een helikopterview met elkaar in een groter verband gebracht. De belangrijkste bevindingen zijn:
- Er ligt écht een deken van pesticiden over Nederland; in alle monsters zijn bestrijdingsmiddelen aangetroffen.
- Pesticiden verspreiden zich (veel) verder dan de akker waarop gespoten is.
Lees het rapport 2018 – 2020.
De Nederlandse overheid laat nauwelijks onderzoek doen naar de effecten van het gebruik van pesticiden. En dat terwijl er jaarlijks miljoenen kilo’s in het milieu terecht komen. In 2020 was de afzet van pesticiden 9,8 miljoen kg en was daarmee ruim 5% hoger dan in 2019. Het RIVM adviseerde na aanleiding van onderzoek van Meten=Weten in natuurgebieden om “de aanwezigheid van door de mens gemaakte chemische stoffen in Nederlandse bodems breed in kaart te brengen en meer zicht te krijgen op de risico’s van de stoffen voor bijvoorbeeld planten, bodemdieren en insecten” . Dit advies heeft de minister naast zich neer gelegd.
Registers gebruikte gewasbescherming
Soms is het nodig om via het ministerie van LNV de registers van gebruikte gewasbeschermingsmiddelen van telers op te vragen. Deze informatie gebruiken we om te vergelijken met de stoffen die we aantreffen in onze monsters. Tot dusver is het niet gelukt om de volledige informatie te verkrijgen.
Project Schone Sier
In onze onderzoeken deden we opzienbarende ontdekkingen. Bijvoorbeeld dat pesticiden zich veel verder verspreiden dan gedacht. Sommige zelfs meer dan vier kilometer van de akker waar ze waren toegepast. Dat is nieuw en vereist nader onderzoek. Reden voor Meten=Weten om een ambitieus groot onderzoek te starten: Schone Sier. Zie RTV Drenthe. Met Schone Sier wil Meten=Weten onweerlegbaar kunnen vaststellen dat overal pesticiden zijn, niet alleen in het spuitseizoen maar het hele jaar rond. Het project kost 143.000 Euro. Dat geld heeft Meten=Weten via crowdfunding en donaties van grote fondsen – waaronder de Fred Foundation en Adessium – bijeengebracht.
Uit het onderzoek ‘Schone Sier’ blijkt dat er een nevel van bestrijdingsmiddelen boven Nederland hangt. Lees hier de rapportage.
Samenwerking met wetenschappers
Naast ons eigen onderzoek, bestuderen en archiveren we ander (internationaal) wetenschappelijke onderzoek. Zie pagina Feiten. Uiteraard gebruiken we ook deze onderzoeken als onderbouwing om onze doelstellingen te bereiken. Dat het onderzoek van Meten=Weten serieus wordt genomen door de wetenschap blijkt wel uit het feit dat we in 2023 samenwerken met drie universiteiten:
- Het UMC Amsterdam. We participeren in het onderzoek Circular van professor Bianca Brundel naar een verband tussen pesticiden en hartritmestoornissen. Lees op de website van Afip hierover. Bekijk hier een reportage van RTVDrenthe.
- VU Amsterdam samen met RUG Groningen en WUR in Wageningen. Als citizen science groep doen we mee met het onderzoek Safe Food for Future Generations (saf3Rfoods) o.l.v. Dr. Samantha Hughes waar gezondheid van omwonenden in relatie tot pesticiden wordt gevolgd.
- De Open Universiteit. Drie studenten doen voor Meten=Weten literatuuronderzoek naar de invloed van een vijftal pesticiden op het natuurlijk milieu o.l.v. universitair hoofddocent Raoul Beunen.
Juridische zaken
Het onderzoek van Meten=Weten toont aan dat er (echt) een wolk van pesticiden boven Nederland hangt. Desondanks doet de overheid onvoldoende om mens en natuur te beschermen. De wet- en regelgeving rond bestrijdingsmiddelen is volstrekt ontoereikend en aan herziening toe. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) beoordeelt of ‘gewasbeschermingsmiddelen’ worden toegelaten. Deze instantie claimt dat alle toegelaten middelen, mits juist gebruikt, veilig zijn voor mens, dier en milieu. Ze doet geen eigen onderzoek maar beoordeelt of de laboratoriumtesten in opdracht van de chemiegiganten voldoen aan de minimumeisen die de wet voorschrijft. Als burger heb je nauwelijks wettelijke mogelijkheden om je te verweren tegen door het Ctgb toegelaten pesticiden. Daar begint steeds meer wetenschappelijke kritiek op te komen. Zie de feiten. De natuur wordt beter beschermd dan mensen omdat we daarvoor terug kunnen vallen op Europese regelgeving. Helaas worden deze wetten die de natuur moeten beschermen slecht nageleefd door de Nederlandse overheid. Wij moeten dat als burgers voortdurend afdwingen. Zie ook de stikstofcrises. Economische belangen prevaleren steeds boven natuur en volksgezondheid..
De juridische werkgroep van Meten=Weten:
- Dient handhavingsverzoeken in en gaat indien nodig naar de rechter,
- Voert (proef)processen om in het kader van het voorzorgsprincipe het gebruik van pesticiden in de directe nabijheid van scholen en woningen te verbieden of te minimaliseren,
- Stelt het toelatingsbeleid van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) aan de kaak.
Handhavingsverzoeken
Volgens de Europese Habitatrichtlijn mogen Natura 2000-gebieden niet verder verslechteren. Alle (landbouw)activiteiten in de nabijheid van een dergelijk gebied hebben daarom een vergunning Wet natuurbescherming (Wnb) nodig. Zo’n vergunning kan de provincie uitsluitend geven wanneer met een ‘passende beoordeling’ wetenschappelijk wordt aangetoond dat de (landbouw)activiteit geen significante negatieve effecten heeft op het gebied. De provincie Drenthe is van mening dat een vergunning niet nodig is. Daar oordeelde de rechter anders over.
Lelieteelt is wél vergunningplichtig
Op 18 juni 2021 kwam er een belangrijke uitspraak van de rechtbank Noord-Nederland. Daarin werd geoordeeld dat telers wel degelijk een vergunning Wnb – met de daarbij horende passende beoordeling – moeten aanvragen voor drainage, beregening en het gebruiken van pesticiden in de nabijheid van een Natura 2000-gebied. De Provincie Drenthe is in hoger beroep gegaan bij de Raad van State om duidelijkheid over deze principiële kwestie te krijgen.
Handhavingsverzoeken bij drie provincies
De uitspraak van 18 juni 2021 maakte voor Meten=Weten de weg vrij om bij drie provincies (Friesland, Drenthe en Overijssel) handhavingsverzoeken in te dienen om ze te dwingen zich te houden aan de wet. Daarvoor kozen we drie willekeurige percelen met lelieteelt in de directe nabijheid van een N2000-gebied zonder vergunning Wnb. Het gaat om een principiële uitspraak waarbij we ons baseren op artikel 6 van de Habitatrichtlijn.
Zoals verwacht zijn de handhavingsverzoeken door de provincies afgewezen en lopen er nu drie procedures bij de rechter.
Verbod gebruik vluchtige stoffen.
Uit het onderzoek van Meten=Weten blijkt dat er zeer vluchtige stoffen zijn die tot diep in de natuur terecht komen. Aangemoedigd door de uitspraak van de rechtbank Noord-Nederland stuurden wij handhavingsverzoeken naar alle provincies om het gebruik van 14 vluchtige stoffen niet meer toe te staan. Het bevoegd gezag is immers verplicht om passende maatregelen te nemen om verslechteringen in Natura 2000-gebied te voorkomen. Ook dit loopt nog.
Voorzorgsprincipe
We hebben twee handhavingsverzoeken ingediend om de teelt van siergewassen te verbieden op percelen aangrenzend aan een basisschool en peuterspeelzaal in Diever en een kinderbuiten centrum in Wilhelminaoord. Onze overwegingen zijn dat het de taak is van de overheid om de gezondheid van de bevolking en die van kinderen in het bijzonder te beschermen. We verwijzen naar wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat pesticiden gezondheidsschade bij kinderen kan veroorzaken, dat pesticiden zich veel verder verspreiden dan het bespoten perceel. Meten=Weten is van mening dat het gebruik van pesticiden in de nabijheid van kindplaatsen een overtreding is van artikel 12 van de Richtlijn 2008/129/EG en in strijd is met artikel 8 van het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb)
Er is een groot verschil tussen de bescherming van natuur en van mensen. De bescherming van mensen is in Nederland vrijwel compleet dichtgetimmerd op basis van het toelatingsbeleid van het Ctgb. Het Ctgb beweert dat in dit toelatingsbeleid alle aspecten van mogelijke schade of effecten voor de samenleving zijn onderzocht. Middelen worden alleen toegelaten wanneer ze volkomen veilig zijn. Op deze bewering komt steeds meer kritiek:
- Elke stof wordt separaat beoordeeld. Dit terwijl een omgeving aan meerdere stoffen tegelijk wordt blootgesteld. Een cocktail van giftige stoffen zou wel eens veel gevaarlijker kunnen zijn dan elke stof afzonderlijk.
- De testprotocollen gaan niet uit van de laatste stand van wetenschap.
- Kwetsbare groepen als zeer jonge kinderen en ouderen worden niet in het onderzoek meegenomen.
- Effecten op dieren zijn gebaseerd op effecten van laboratoriumdieren en niet op natuurlijke populaties.
- Er is een kennisleemte met betrekking tot welke invloed pesticiden hebben op de verschillende natuurgebieden. Het Ctgb claimt veiligheid op en direct naast een behandeld landbouwperceel en wijst elke andere verantwoordelijkheid af.
- De producent levert zelf het onderzoek. Het beoordelingsproces vindt zo voor een groot deel plaats achter gesloten deuren, zonder dat het publiek of onafhankelijke wetenschappers kunnen meekijken en zonder dat adequate inspraak wordt geboden. Dit is o.i. in strijd met artikel 8 van het EVRM.
Ook milieuorganisaties als PAN, Foodwatch, onafhankelijke wetenschappers en milieujuristen hebben kritiek.
Meten=Weten wil dat het toelatingsbeleid van gewasbescherming op de schop gaat. Dat doen we door omissies aan de kaak te stellen in rechtszaken. We onderzoeken welke mogelijkheden Europese wetgeving biedt om omwonenden beter te beschermen. Met name het Europees verdrag voor de Rechten van de mens biedt kansen. Samen met andere organisaties heeft Meten=Weten bij het Ctgb bezwaar aangetekend tegen de verlenging van tien glyfosaathoudende middelen.
Politieke monitoring en lobby
We blijven de alarmklok luiden en proberen pesticiden op de agenda’s te krijgen én te houden van gemeente, provincie, Rijk en EU. Daar zitten onze volksvertegenwoordigers, worden wetten gemaakt en wordt de overheid gecontroleerd. Om dat goed te kunnen doen, volgen we de politiek in alle bestuurslagen.
Dat doen we door:
- het volgen van de vergaderagenda’s, relevante debatten, technische briefings en ronde tafelgesprekken
- kennis nemen en bestuderen van nota’s en rapporten
- politici te voorzien van inhoudelijke informatie
- contacten met ze te leggen
- zowel schriftelijk als mondeling inspraakmomenten te benutten
- werkbezoeken te organiseren
Landelijk
Meten=Weten:
- volgt de commissiedebatten gewasbeschermingsmiddelen op de voet, dragen agendapunten aan bij politici en delen onze expertise met hen.
- was uitgenodigd om deel te nemen aan een rondetafelgesprek met de commissieleden van LNV (Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit) over het thema ‘Gezonde gewassen en gezonde bodem’.
- was in 2024 uitgenodigd bij aan een rondetafelgesprek bij de commissie van LVVN over bestrijdingsmiddelen.
Provincie Drenthe
Meten=Weten:
- neemt afstand van het Programma Duurzame Bollenteelt maar we volgen wel nauwlettend de vorderingen
- sprak diverse malen in bij vergaderingen van Provinciale Staten
- praat mee aan de gesprekstafels over bollenteelt van CvdK Jetta Klijnsma
Gemeente Westerveld
Meten=Weten
- protesteerde in 2019 tegen het Convenant Gewasbeschermingsmiddelen.
- organiseerde een petitie voor spuitvrije zones die uiteindelijk meer dan 1000 keer werd ondertekend.
- Heeft samen met Milieudefensie en Bollenboos beroep aangetekend op het Bestemmingsplan Buitengebied Westerveld 2018. Op 21 juli 2021 werd dit Bestemmingsplan door de RvS vernietigd.
Link naar de Raad van State – Uitspraak: Milieudefensie, Meten=Weten en Bollenboos zijn appellante 2. Link naar het beroep.
- Stuurde handhavingsverzoeken voor een verbod op pesticiden in de nabijheid van twee scholen.
- Wil betrokken zijn bij de nieuwe omgevingswet.
Europa
Meten=Weten
- Heeft bezwaar gemaakt over subsidieaanvragen door de bollensector
- Heeft contact met het bureau van Franks Timmermans over inhoudelijke zaken
- Reageerde op de lobby van sommige landbouworganisaties om de oorlog in Oekraïne te gebruiken om de invoering van de verduurzaming ( Boer tot Bordstrategie) te vertragen.
- Doet mee met Raadplegingen
WOO-verzoeken
Indien nodig vragen we via WOO-verzoeken meer informatie. Bijvoorbeeld bij de Gemeente Westerveld (totstandkoming van convenant met bollentelers), de provincie Drenthe (Project Duurzame Bollenteelt) en het Ctgb (besluitvorming rond Aspergillus).
PR en communicatie
Meten=Weten wil natuurlijk dat zo veel mogelijk mensen van ons werk horen. We doen dat door regelmatig persberichten te versturen, opinies te schrijven en actie te voeren. Soms strijdvaardig maar ook lichtvoetig. Zo zongen we 2021 een eigen protestlied(geschreven door onze voorzitter Rob Chrispijn) die verspreid werd via sociale media. In juni 2022 werden we winnaar van de ‘Duurzame 30’ van de Provincie Drenthe.
Mediacampagne
We werden de Drentse winnaar van De Duurzame Dertig van Mediahuis Noord en wonnen 50.000 euro aan advertentie ruimte. In 2023 konden we daardoor groots uitpakken met een campagne in alle Noordelijke Dagbladen en 6 verschillende huis-aan-huisbladen.
Kennis delen
Meten=Weten heeft sinds de oprichting in 2019 veel expertise opgebouwd. Onze kennis delen we graag met iedereen die informatie zoekt zoals andere burgerinitiatieven, ngo’s, politici, journalisten, wetenschappers en studenten.
Archief
Op onze website houden we een archief bij van feiten, wetten en wetenschappelijke onderzoeken zie feiten
Presentaties
Op verzoek geven we presentaties bij andere organisaties/ werkgroepen / burgerinitiatieven zoals bijvoorbeeld in 2020 bij de Gezondheidsraad en 2022 bij Crop Life.
Meet&Greet
Omdat we merkten dat onze leden behoefte hadden aan meer contact en meer verdieping en mogelijkheden om vragen te stellen, organiseren we regelmatig een Meet&Greet waar het kernteam vragen beantwoordt over lopende projecten en we gastsprekers uitnodigen om een onderwerp te belichten. In november 2022 was dat professor Bianca Brundel die uitleg gaf over haar onderzoek naar de link tussen pesticiden en hartritmestoornissen.
Opinies
Augustus 2023 DvhN.Zit de rechter op de stoel van de bestuurder?
Juli 2023 DvhN. Burgers zijn niet de oorzaak van de polarisatie rond de lelieteelt.
Maart 2023 DvhN. Op weg naar duurzame bollenteelt Drenthe: omwonenden zijn niet gebaat bij betere communicatie maar bij minder gifgebruik.
Oktober 2022 Omgevingsweb. Opinie van Henk Baptist. Wie behartigt nog onze natuurwaarden?
Maart 2021 DvhN. Hoeveel mensen moeten nog sterven door pesticiden voor de overheid ingrijpt?
December 2020 DvhN. Schaamgroen bij lelieteelt is poging tot witwassen.
Maart 2020 DvhN: Westerveld moet inderdaad oppassen.
Juni 2019 Henk Baptist in Trouw: Bestrijdingsmiddelen zijn ook gevaarlijk voor mensen, dus is een plaatselijk verbod nodig.
Maart 2019 DvhN. We laten ons niet meer vergiftigen!
Meten=Weten op TV:
April 2022 EenVandaag
Februari 2020 EenVandaag
April 2019 Zembla
Maart 2019 Nieuwsuur