Burgers stappen naar de rechter

Foto’s Patrick Jansen

Zaterdag 1 april organiseerde Mooi Wageningen en de WUR een symposium over burgerparticipatie. De vraag stond daarbij centraal of en hoe we de gang naar de rechter om de natuur te beschermen kunnen voorkomen. De conclusie aan het eind van het symposium was: Nee! Het zijn helaas de burgers die de overheid bij de les moeten houden. 

Henk Baptist van Meten=Weten was een van de sprekers.

‘Rechters missen vaak de nodige deskundigheid’

Naast Henk Baptist deelden ook Wim van Opbergen van de Werkgroep Behoud De Peel en Jaap Dirkmaat van Das&Boom hun ervaringen over hun gang naar de rechtbank. De drie burgerinitiatieven constateerden dat de rechtbanken niet alleen overbelast zijn, maar ook dat rechters soms de nodige deskundigheid missen. Het ontbreekt in Nederland aan rechtsgeleerden die rechtstreeks toetsen aan de originele verdragsteksten. Nederland legt de verdragen vaak verkeerd uit, in het nadeel van de natuurbescherming. Bovendien heeft de groeiende hoeveelheid regels en procedures geleid tot een wildgroei van groene adviesbureaus die slecht werk leveren, leidend tot zwak onderbouwde vergunningen. 

Burgers als ‘hindermacht’

Na de burgers kwamen wetenschappers aan het woord.

Dr. Edwin Alblas (universitair docent milieurecht bij WUR) vertelde hoe het Verdrag van Aarhus regelt dat burgers voor de bescherming van hun leefomgeving naar de rechter moeten kunnen stappen. Maar ook blijkt uit zijn internationale onderzoek dat die toegankelijkheid in de praktijk beperkt is.

Dr. Roel During (onderzoeker sociale innovatie en democratisering van omgevingsvraagstukken bij WUR) zag in zijn onderzoek veel voorbeelden waarbij de overheid burgers ziet als hindermacht die buitenspel moet worden gezet. ‘Burgers worden buiten de deur gehouden als het ingewikkeld wordt of de burger komt pas aan bod als 99% is besloten.’ (Dit is ook de ervaring van Meten=Weten die bij het Programma Duurzame Bollenteelt pas mocht ‘meepraten’ toen het plan al ondertekend was door de sector en de overheid.)

Kortom: De overheid wíl eigenlijk niet.  Natuur- en milieubeleid wordt met tegenzin gevoerd. “Omdat het van Europa moet”. 

Kunnen we juridische stappen in het groene domein voorkomen? Nee!

‘Nee’, denkt Johan Vollenbroek in zijn slotwoord. ‘Ze zijn de stok achter de deur om de overheid bij de les te houden. Het gaat bestuurders uiteindelijk om herverkiezing, en met milieubeleid win je geen kiezers.”