Geschiedenis
Twintig jaar bestuurlijke onwil, incompetentie en tegenwerking
Al twintig jaar roeren omwonenden van bollenvelden in Westerveld (Dr) zich omdat ze zich zorgen maken over de grote hoeveelheid bestrijdingsmiddelen die bij de sierteelt (met lelies als giftige uitschieter) gebruikt wordt en de frequentie waarmee dat gebeurt. De vragen, zorgen en angsten die bij Bollenboos en later bij Meten=Weten binnen kwamen, tekenen een beeld van ernstig scheve verhoudingen. De belangen van de teler staan voorop, belangen van omwonenden op het gebied van gezondheid, vrijheid en woongenot worden niet erkend, laat staan gerespecteerd. Er is zelfs geen plek waar omwonenden met hun meldingen en zorgen terecht kunnen, het leliemeldpunt is van de gemeentelijke website gehaald.
Nederland gebruikt de meeste pesticiden van heel Europa met 8,9 kg per ha. Bij sierteelt (lelies, bol- en knolbloemen) wordt het meeste landbouwgif gebruikt (lelies 125 kg/ha). Uit onderzoek van de WUR blijkt dat er anno 2021 nog steeds te veel risicovolle stoffen in de akkerbouw worden gebruikt en dat medewerkers te weinig voorlichting krijgen over de gevaren van het werken met pesticiden. Er bestaat voor de sierteelt geen regelgeving over het houden van afstand tot omwonenden zoals dat wel het geval is bij boomgaarden waar in de wetgeving 50 meter wordt aangehouden, terwijl het middelengebruik in de fruitteelt beduidend minder is.
Jaren ‘80 en ‘90
In de jaren ‘80 – ‘90 werden er veel droogbloemen gekweekt in Drenthe. De markt zakte in, eind jaren ‘90 werd al geëxperimenteerd met lelies. 1998 was een jaar met een natte herfst, bollentelers in Noord-Holland gingen op zoek naar drogere gronden zoals de Drentse zandgronden, met als bijkomende reden dat de bodem in Noord-Holland uitgeput raakte. Eerst teelden enkele Drentse boeren op contract. Ze zagen dat het een lucratieve teelt was en al snel gingen ze ook voor eigen risico telen.
2001 Ontstaan van Bollenboos, eerst als werkgroep van verontruste burgers uit Westerveld, later als stichting.
2002 Ook andere milieugroepen zien dat de nieuwe teelt nadelig is voor de natuur door pesticiden, vermesting en verdroging. De Drentse Milieufederatie komt met hulp van Bollenboos met de nota Lelies; het land van de reizende bol. Hierin wordt uitvoerig gewezen op de gevaren van de bollenteelt. Aan provincie, gemeentes en waterschappen wordt gevraagd in te grijpen en invulling te geven aan een terughoudend en remmend beleid via het ruimtelijke instrumentarium.
2003 Eerste nieuwsbrief van Bollenboos: Schone Schijn .
2006 Het gebruik van chemische middelen in de lelieteelt in Drenthe stijgt nog steeds. Op een proefveld bij Wapse zijn onderzoekers en telers bezig met experimenten. Nieuws RTV Drenthe.
2005 Oprichting Stichting Bollenboos (daarvoor werkgroep Bollenboos).
2007 Uitgave van Een teelt op Drift, 7 jaar milieubelastende lelieteelt in Westerveld.
2008 Henk Brink, nu gedeputeerde in Drenthe, toen nog voorzitter van LTO-Noord is boos op Bollenboos. Bericht RTV DRenthe.
2013 Bollenboos doet mee met rondetafelgesprek dat georganiseerd is door de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken over Duurzame Gewasbescherming.
2013 Burgemeester Rikus Jager van Westerveld biedt zijn gemeente aan als locatie voor onderzoek naar de gevolgen van gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de lelieteelt. RTV Drenthe nieuws.
2013 Statenfractie PvdA wil verbod bestrijdingsmiddelen op lelieteelt.
2013 Raadsfractie Progressief Westerveld stelt vragen n.a.v. advies Gezondheidsraad.
2014 zwartboek Gifklikker. Beeld van de impact die de gifspuit kan hebben op het dagelijks leven van mensen. April 2013 – maart 2014, een initiatief van de PvdD en Bollenboos.
We houden ons hart vast en onze adem in
Notities van verontruste burgers uit Nederland
7 maart 2014 Debat in de hal van het gemeentehuis Westerveld: woedende voor- en tegenstanders bollenteelt staan tegenover elkaar.
Na de verkiezingen komt er een speciale wethouder lelieteelt en beginnen er wederom dialoogavonden met omwonenden, telers, natuurorganisaties, met gespreksleiders en zelfs peperdure mediation.
2015 januari Bemiddelaar ingezet bij discussie lelieteelt Westerveld.
2017 Spoelwater van lelieteler weggelekt naar natuurgebied.
2017 Drentse Natuur- en Milieufederatie vindt dat de provincie de intensieve lelieteelt in Drenthe moet terugdringen.
2018 oktober Het nieuwe college van Westerveld wil de bollenboeren nog een jaar de tijd gunnen om zelf met handreikingen te komen, zo blijkt bij het 100dagen debat dat door Bollenboos georganiseerd is. Op deze avond ontstaat het idee bij een kleine groep verontruste en teleurgestelde bezoekers om zelf te gaan meten. Dit is het begin van Meten=Weten. In december 2018 worden 12 monsters genomen van gewas, mest en grond.
- Trouw: 57 middelen in bodem
- Trouw: nevel van lelieteelt daalt neer op trampoline van de buren
- Nieuwsuur wijdt er een item aan waarin Prof. Martin van den Berg zegt dat het voorzorgsprincipe gehanteerd moet worden
2019 april Rapport Onderzoek Bestrijdingsmiddelen en Omwonenden (OBO) van het RIVM wordt gepubliceerd.
- BNN Vara: bollengif in babyluiers
- RTV Drenthe: Meer onderzoek nodig naar effect gewasbeschermingsmiddelen op de gezondheid
2019 augustus Progressief Westerveld zegt het vertrouwen op in de andere coalitiepartijen DSSW-SW en Gemeentebelangen. Oorzaak: beleid lelieteelt. DSSW-SW en Gemeentebelangen laten hun verkiezingsbelofte om de lelieteelt te begrenzen los.
RTV Drenthe: Progressief Westerveld zegt vertrouwen op in coalitiepartners
2019 september Door de reuring van het onderzoek van Meten=Weten krijgen Martha Buitenkamp en Marga Kool de opdracht om een verkenning te doen of en hoe er weer beweging in het vastgelopen conflict kan komen. Zij presenteren het rapport Uitgesproken. Hun advies luidt:
De overheid is aan zet. Gevraagd wordt een helder en consistent beleid en maatregelen op het snijpunt van landbouw, volksgezondheid en ruimtelijke ordening. Dit moet gepaard gaan met een grote aandacht voor de onderlinge verhoudingen (welzijn, leefbaarheid en samenlevingsopbouw) op het platteland.
Lees hier: Rapport Uitgesproken
College Westerveld sluit convenant met bollentelers
College Westerveld sluit convenant met bollentelers, LTO, KAVB, Agrifirm, een aantal toeleveranciers van gewasbeschermingsmiddelen en niet georganiseerde omwonenden. Op 24 februari zal wethouder de Haas namens het college.
Een paar punten daaruit:
• “Agrariërs respecteren een spuitvrije zone van 20 meter vanaf de gevel van een woning, kinderdagverblijf, verzorgingshuis en scholen en recreatieterreinen. In goed overleg zijn in individuele gevallen maatwerkoplossingen mogelijk.”
• “Gemeente Westerveld kan indien ongewenst gedrag door derden wordt gesignaleerd, dat zich richt tegen agrariërs en hun werknemers, bij uit het uitvoeren van de voor de teelt noodzakelijke werkzaamheden middels de bevoegdheid van de burgemeester er toe over gaan hier tegen op te treden. Hierbij gebruik makend van de wettelijke voorschriften die betrekking hebben op handhaving van de openbare orde.”
RTV Drenthe: Bollentelers en actiegroepen moeten weer om tafel
2020 maart Omwonenden bieden petitie aan aan Raad Westerveld voor spuitvrije zones van 100 meter. Inmiddels is deze meer dan 1000x ondertekend.
2020 mei Gemeenteraad Westerveld besluit om 5 dialoogavonden te organiseren om de onderlinge verhoudingen tussen voor- en tegenstanders lelieteelt weer te normaliseren. Bureau ANNE wordt ingeschakeld om dit proces te begeleiden.
RTV Drenthe: Westerveld kan aan de slag met dialoogavonden over bollenteelt
2020 juli Bureau ANNE komt met eindvoorstel en doet daarbij concrete voorstellen. Het advies van ANNE verdwijnt in een diepe la. Progressief Westerveld beschrijft hier het proces: landbouw en buitengebied/dialoogavonden over bestrijdingsmiddelen
· https://www.metenweten.com/post/over-duurzame-bollenteelt-drenthe
2021 16 juni Debat Provinciale Staten, vijf insprekers waaronder Natuurmonumenten en omwonenden.
2021 22 juni Milieudefensie wint rechtszaak bij Rechtbank Noord Nederland: Telers die intensiveren (pesticiden gebruik, aanleg van drainage) moeten een vergunning Wnb (Wet natuurbescherming) hebben in de nabijheid van Natura 2000-gebieden. Provincie moet handhaven. Milieudefensie en Meten=Weten werken in dit proces nauw samen.
2021 september CvdK Jetta Klijnsma doet poging om in tafelgesprekken omwonenden te motiveren om in spoor 2 van het Programma Duurzame Bollenteelt te praten met telers om tot oplossingen te komen. Zowel Meten=Weten, Milieudefensie Westerveld als Bollenboos zien hier weinig heil in. Zij willen met de overheden in gesprek om voor omwonenden en natuur de wet- en regelgeving te verbeteren.
2021 25 november Na diverse formele en informele gesprekken met de CvdK en leden van de kerngroep van Meten=Weten is er een afsluitend gesprek van Klijnsma met het bestuur Meten=Weten. Na lang praten doet Klijnsma het voorstel om een tweede pilot te starten met als uitgangspunt de conclusies van het rapport Uitgesproken. Pilot 1 blijft doorgaan met spoor 1 en spoor 3. Spoor 2 vervalt. M=W denkt dat eindelijk een doorbraak bereikt is.
2021 8 december In een zoomgesprek met het bestuur van M=W legt Klijnsma uit dat het coalitieakkoord in de provincie niet van tafel kan gaan. De gedeputeerde kan nu niet ineens streng gaan handhaven. Burgers kunnen alles in spoor 2 bespreken, maar oplossingen met de telers zijn op vrijwillige basis. Klijnsma zegt door te gaan met brede dialoogtafels. ‘Bouwstenen’ die uit de dialoogtafels voortkomen kunnen beschouwd worden als een mogelijke opmaat naar een nieuwe coalitie in 2023 of naar de nieuwe minister van LNV. M=W is ernstig teleurgesteld over de vrijblijvendheid van spoor 2 en het korte geheugen van Klijnsma die het niet meer over een tweede pilot heeft.
2021 9 december komt Klijnsma met haar rapportage. Zij gaat door met een brede dialoog. En geeft aan dat er “geen reële juridische mogelijkheden zijn om op planologisch gebied grenzen te stellen aan de sierteelt (hoewel M=W en anderen haar wel op de mogelijkheden hebben gewezen) en dat er geen draagvlak is om voor de landbouwsector extra regels op te leggen bovenop de landelijke regels. Er worden wel mogelijkheden gezien om op vrijwillige basis afspraken te maken ten aanzien van bollenteelt en de inzet van gewasbeschermingsmiddelen.” Zie hier reactie Meten=Weten:
· https://www.metenweten.com/post/brief-aan-de-commissaris-van-de-koning
Van een pilot waar “de overheid aan zet is met een helder en consistent beleid en maatregelen op het snijpunt van landbouw, volksgezondheid en ruimtelijke ordening die gepaard moet gaan met een grote aandacht voor de onderlinge verhoudingen (welzijn, leefbaarheid en samenlevingsopbouw) op het platteland”, zoals geadviseerd in rapport Uitgesproken is geen sprake. Burgers hadden geen inspraak in de opzet, noch in het verloop van de pilot. Terwijl het doel van de pilot is om de omstandigheden voor omwonenden van intensieve teelten te verbeteren! Alleen in spoor 2 mogen ze wederom in dialoog met telers, overheden en agrobelangengroepen om meer begrip voor elkaar te krijgen onder de bezielende leiding van onze CvdK.
We zijn weer terug bij af. De (korte termijn) belangen van de teler blijven voorop staan. Belangen van omwonenden op het gebied van gezondheid en het recht op een veilige leefomgeving zonder afbreuk aan het woongenot worden niet erkend, laat staan gerespecteerd.
De provincie persisteert er in het burgerverzet tegen sierteelt als een communicatieprobleem te zien tussen boeren en burgers dat uitsluitend via dialoog kan worden opgelost en blijft zo zelf buiten schot.
Inmiddels is de sierteelt in Drenthe een belangrijke agro-industrie geworden. De toename van het areaal bloembollen is in Drenthe in 20 jaar verviervoudigd. Landelijk is de bollenteelt met ruim 20 % gegroeid.
Behalve zorgen over pesticiden zijn er zorgen over de toename van zwaar landbouwverkeer. Als gevolg van de intensieve bewerkingen van de percelen en de wijze van oogsten worden extreem veel verkeersbewegingen gemaakt: bollen worden met veel aanhangende grond naar het bedrijf getransporteerd, worden daar gespoeld en gezeefd en vervolgens wordt de spoelgrond, teruggebracht naar het oorspronkelijke perceel. Heen en weer rijden tractoren met grote aanhangwagens, vaak vele kilometers, omdat de percelen steeds vaker ver van het bedrijf liggen. De steeds zwaarder wordende tractoren slingeren zich door de haarvaten en over de dorpswegen van Drenthe, ander wegverkeer wordt de berm in geduwd, wegen gaan kapot, bomen verwond en lantarens vernield. De teelt gebruikt veel grondwater en ruïneert archeologisch en historisch waardevol landschappen.
Ieder bedrijf dat zich nieuw zou willen vestigen op een industrieterrein zou geen vergunning krijgen voor het belasten van het milieu met zoveel chemische stoffen en verkeersbewegingen en bewerkingen op het perceel (stikstof!). Omdat deze teelt onterecht als gangbare akkerbouw wordt gezien, wordt de telers niets in de weg gelegd.